افزایش میانگین قد انسان‌ها در طول قرن بیستم یکی از پدیده‌های چشمگیر تغییرات زیستی انسان است. این روند که به‌ویژه در مردان نمود بیشتری داشته، پیامدهای گوناگونی برای سلامت بشر به همراه آورده که هم جنبه‌های مثبت و هم منفی را شامل می‌شود.
بر اساس گزارش تلگراف لندن در قرن بیستم، میانگین قد در بریتانیا به طور متوسط ۱۰ سانتی‌متر افزایش یافته‌است. این افزایش همزمان با بهبود استانداردهای زندگی، از بین رفتن سوتغذیه کودکان و ریشه‌کن شدن بیماری‌های عفونی شایع رخ داده‌است.
بررسی سوابق بهداشت عمومی تاریخی از ده‌ها کشور نشان می‌دهد که با بهبود شرایط زندگی در ۱۰۰ سال گذشته، مردان با سرعتی دو برابر زنان، افزایش قد را تجربه کرده‌اند.
لوئیس هالسی، استاد دانشگاه روهمپتون که این مطالعه را رهبری کرده، می‌گوید: «در بریتانیا این بدان معناست که مردان بسیار بلند قدتر شده‌اند، در حالی که زنان تنها کمی افزایش قد داشته‌اند. بنابراین، اگر مردی با قد ۱۸۳ سانتی‌متر از عصر حاضر به سال ۱۹۰۰ سفر می‌کرد، به احتمال زیاد در هر خیابانی که قدم می‌گذاشت، بلند قامت‌ترین فرد به شمار می‌آمد.»
دلایل تفاوت افزایش قد در مردان و زنان
پروفسور هالسی این پدیده را نتیجه مستقیم انتخاب طبیعی داروینی می‌داند. او به اینکه زنان مردان بلند قدتر را ترجیح می‌دهند، اشاره می‌کند. مطالعات حتی نشان داده‌اند که مردان بلندقدتر احتمالا فرزندان بیشتری خواهند داشت.
اما در مقابل، میانگین قد زنان در بریتانیا طی ۱۰۰ سال گذشته، از ۱۵۹ سانتی‌متر به ۱۶۴.۴ سانتی‌متر رسیده‌است که به گفته هالسی برای این موضوع هم دلایل تکاملی وجود دارد.
نخست اینکه مردان ترجیحی برای داشتن شریک بلند قدتر نشان نمی‌دهند، بنابراین در مورد زنان این ویژگی از طریق انتخاب طبیعی منتقل نمی‌شود.
همچنین او توضیح می‌دهد که نگهداری و تامین نیازهای یک بدن درشت‌تر و بلند قامت‌تر به مصرف انرژی بیشتری احتیاج دارد، اما بدن زنان از نظر بیولوژیکی برای حفظ انرژی برای فرآیند پرمصرف بارداری، زایمان و تغذیه کودک برنامه‌ریزی شده‌است.
کشورهای پیشتاز در افزایش قد
هلندی‌ها با میانگین قد ۱۸۲.۵ سانتی‌متر برای مردان، بلندقدترین مردم جهان هستند. با این حال در قرن نوزدهم، هلندی‌ها در واقع یکی از کوتاه قدترین جمعیت‌های اروپایی بودند. در دهه ۱۸۶۰، میانگین قد سربازان هلندی ۱۶۵ سانتی‌متر بود.
پژوهشگران دیدگاه‌های متفاوتی درباره دلایل افزایش چشمگیر قد هلندی‌ها ارائه کرده‌اند. برخی این پدیده را به فرهنگ دوچرخه‌سواری گسترده در این کشور نسبت می‌دهند و گروهی دیگر، مصرف فراوان لبنیات را عامل اصلی می‌دانند.
پروفسور هالسی معتقد است افزایش میانگین قد جمعیتها ریشه در بهبود تغذیه کودکان دارد.
پژوهشی که در مجله نیچر منتشر شده، ارتباط مستقیمی بین این پدیده و ژنی به نام امسی۳آر کشف کردهاست. ژنی که در دوران کودکی با دریافت منظم و مداوم کالری کافی فعال می‌شود و میتواند فرایند افزایش قد را تسریع و تقویت نماید.
چالشهای سلامتی ناشی از افزایش قد
افزایش قد پیامدهای منفی نیز دارد. پژوهشها نشان می‌دهد که افراد بلند قدتر بیشتر در معرض ابتلا به انواع سرطانها قرار دارند. به عبارت دقیقتر، هرچه تعداد سلولهای بدن بیشتر باشد، احتمال اینکه برخی از این سلولها دچار جهش ژنتیکی یا خطاهایی شوند که به تشکیل تومور بینجامد، افزایش مییابد.
بر اساس مطالعهای تازه از دانشگاه کوئین مری لندن که با استفاده از دادههای ۸۰۰ هزار نفر از سراسر جهان انجام شده، افراد بلند قدتر بیشتر مستعد ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان نامنظم قلب) هستند. همچنین ارتباطی بین قد بلندتر و مشکلات تیروئید و نوروپاتی (آسیب به اعصاب محیطی) وجود دارد.
جنبه‌های مثبت بلند قد بودن
در کنار چالشهای سلامتی، افزایش قد جنبه‌های مثبتی نیز به همراه دارد.پژوهشگران دریافتهاند که افراد بلند قامت احتمالا به دلیل داشتن مجاری گوارشی طولانیتر از تنوع بیشتری در میکروبیوم روده برخوردارند که میتواند طیف وسیعتری از میکروارگانیسمهای مفید را در خود جای دهد.
یافته مهمتر، کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های عروق کرونر قلب و سکته مغزی در افراد بلند قد است. تام ریچاردسون، پژوهشگر دانشگاه بریستول در این باره توضیح می‌دهد: «افراد بلند قامت معمولا پروفایل مطلوبتری از چربیهای خون و فشار خون پایینتری دارند. همچنین، قطر بزرگتر عروق خونی در آنها احتمال انسداد را کاهش می‌دهد.»
آیا روند افزایش قد ادامه خواهدداشت؟
یافتههای تازه پژوهشگران حاکی از آن است که روند افزایش قد که در طول قرن بیستم در بریتانیا و سراسر اروپا شتاب چشمگیری داشت، اکنون در حال کُندشدن است.
پروفسور هالسی در تحلیل این پدیده می‌گوید: «احتمال دارد جوامع پیشرفته از نظر تغذیهای به سقف نیازهای کودکان برای رشد قدی مطلوب رسیدهباشند.»
با این حال، هالسی معتقد است دو عامل میتواند به ادامه روند افزایش میانگین قد کمک کند. نخست، حل معضل چاقی کودکان که میتواند رشد قدی را محدود کند، و دوم، گرایش زنان نسل هزاره و نسل زد به انتخاب مردان بلندقدتر در برنامههای همسریابی که میتواند فشار تکاملی برای افزایش قد مردان ایجاد کند و شکاف قدی میان دو جنس را در نسلهای آینده عمیقتر سازد.
